Bazı araştırmacılara nazaran, mantar enfeksiyonları da ilaçlarımızın ötesine ahenk sağlıyor ve “sessiz bir pandemiye” yol açıyor, bu da ivedilikle ele alınması gereken bir sorun. Birleşik Krallık’taki Manchester Üniversitesi’nden moleküler biyolog Norman van Rhijn, “Mantar patojenlerinin ve mantar ilacı direncinin tehdidi, global bir sorun olmasına karşın tartışmalarda göz gerisi ediliyor,” diye açıklıyor.
Bu Eylül ayında, Birleşmiş Milletler, antibiyotik direncine ait bir toplantıya New York City’de mesken sahipliği yapıyor. Bu toplantıda dirençli bakteri, mantar, virüs yahut parazitler üzerine tartışmalar da yer alacak. Bu aktiflik öncesinde, van Rhijn ve milletlerarası bir bilim insanı grubu, hükümetlere, araştırma topluluğuna ve ilaç sanayisine “sadece bakterilere odaklanmamaları” davetinde bulunuyor.
The Lancet’te yayımladıkları bir mektupta, mantar enfeksiyonlarının, antimikrobiyal direnci ele almak için yapılan birçok teşebbüsün dışında bırakıldığını yazıyorlar. Acil dikkat ve hareket olmadan, her yıl zati 6,5 milyon kişiyi enfekte eden ve 3,8 milyon kişinin vefatına yol açan birtakım bilhassa tehlikeli mantar enfeksiyonları daha da tehlikeli hale gelebilir.
Van Rhijn ve meslektaşları, Çin, Hollanda, Avusturya, Avustralya, İspanya, Birleşik Krallık, Brezilya, ABD, Hindistan, Türkiye ve Uganda’daki kurumlarda çalışan bilim insanlarıyla birlikte, “Son birkaç on yılda yaşanan birçok ilaç direnci sorunu, topluluklar ve hükümetler tarafından büyük ölçüde göz gerisi edilen invaziv mantar hastalıklarından kaynaklanmıştır,” diye yazıyorlar.
2022’de Dünya Sıhhat Örgütü, “mantar patojenlerini sistematik olarak önceliklendirmeye yönelik birinci global çaba” olan Mantar Öncelikli Patojen Listesi’ni yayımladı.
İnsan sıhhati için en tehlikeli kabul edilen patojenler ortasında Aspergillus fumigatus (küften gelen ve teneffüs sistemini enfekte eden), Candida (maya enfeksiyonuna neden olabilen), Nakaseomyces glabratus (ürogenital traktı yahut kan deveranını enfekte edebilen) ve Trichophyton indotineae (cildi, saçı ve tırnakları enfekte edebilen) yer alıyor.
Daha yaşlı beşerler yahut bağışıklık sistemi zayıf olanlar en yüksek risk altındadır.
Bakterilere yahut virüslere kıyasla, mantarlar daha karmaşık organizmalardır ve yapıları hayvanlara daha çok emsal. Bu da bilim insanlarının, mantar hücrelerini başka kıymetli hücrelere ziyan vermeden öldürebilecek ilaçlar geliştirmesini zorlaştırır ve daha kıymetli hale getirir.
Yazarlar, “Derin yahut invaziv mantar enfeksiyonlarını tedavi etmek için sırf dört sistemik antifungal sınıfı mevcuttur ve bu mevcut sınıflar için direnç artık kural haline gelmiştir,” diye yazıyor.
Son birkaç on yılda, birkaç umut verici yeni antifungal ilaç ortaya çıktı, lakin patojen ve ilaç ortasındaki silahlanma yarışı, kısmen tarım kimyası sanayisi tarafından hızlandırılıyor.
Araştırmacılar, “Bu ilaçlar yıllar süren geliştirme ve klinik denemelerden sonra piyasaya çıkmadan evvel, benzeri tesir düzeneklerine sahip fungisitler tarım kimyası sanayisi tarafından geliştirilmekte ve kritik öncelikli patojenler için çapraz dirençle sonuçlanmaktadır,” diye açıklıyorlar.
“Mantar ilacı muhafazası, besin güvenliği için gereklidir. Soru şu: Besin güvenliğini, mevcut ve gelecekteki dirençli mantar patojenlerini tedavi etme yeteneğiyle nasıl dengeleriz?”
Antibiyotikler için uzun uzun tartışılan bu ikilem, mantar ilaçları için pek fazla tartışılmamıştır. Van Rhijn ve takımı, muhakkak antifungal ilaçların belli hedefler için sınırlanması ve besin güvenliği ile sıhhat ortasında istikrar sağlamak için işbirliği içinde düzenlemeler yapılmasını öneriyor.
Araştırmacılar, BM’nin bu Eylül’deki toplantısının “antimikrobiyal direnç konusunda organize ve çeşitli bir yaklaşım için bir başlangıç noktası” olması gerektiğini vurguluyor.
Hiçbir mikrop geride bırakılmamalı.
Çalışma, The Lancet’te yayımlandı.